W tym roku(2023) Sompolno obchodzi 50 rocznicę odzyskania praw miejskich. Chciałbym przybliżyć czytelnikom kiedy nadano Sompolnu prawa miejskie, w jakich i okolicznościach doszło do ich utraty i jakie starania poczyniono by je odzyskać.
Według źródeł Sompolno lokował arcybiskup gnieźnieński Jakub z Sienna w 1477 r. Jednak pewne wzmianki sugerują, że mogło do tego dojść już około 1360 r. Z pewnych przyczyn (epidemia dżumy?)lokacja ta nie doszła do skutku. Nie zachował się też akt lokacyjny z tych czasów.
Mamy więc rok 1477, kiedy to lokowano miasto Sompolno, od nazwy herbu Jakuba z Sienna nazwane Dąbno. W akcie lokacyjnym nakazano wytyczyć rynek, ulice, postawić ratusz i wybrać władze miasta – wójta, burmistrza i radnych. Wytyczono działki mieszczanom i zwolniono ich z płacenia podatków na 10 lat (tzw. wolnizna). Nazwa Dąbno nie utrzymała się długo i już na początku XVI w. wrócono do dawnej, z tym , że pisało się wtedy Sąpolno. Dopiero w czasach rozbioru pruskiego pod koniec XVIII w. zaczęto pisać nazwę miasta jako Sompolno. W 1815 roku miasto weszło w skład Królestwa Polskiego będącego autonomią Rosji carskiej. Po powstaniu listopadowym car planował dokonać reformy administracyjnej, którą pokrzyżował wybuch powstania styczniowego(1863 – 1864). Jak wiadomo mieszkańcy naszego miasta wzięli czynny udział w tym zrywie. Mężczyźni zaciągali się do okolicznych oddziałów, kobiety opiekowały się rannymi.
Po upadku powstania car rozpoczął, zamierzoną wcześniej reformę. W 1870 roku powstały nowe gubernie, powiaty, wiele miast zdegradowano do roli osad. Taki los spotkał też Sompolno. I raczej nie była to zemsta cara za udział w powstaniu. Utrata praw miejskich spowolniła rozwój miasta. Minęła I wojna światowa (1914 – 1918), dwudziestolecie międzywojenne, II wojna światowa(1939 – 1945). Dopiero po wojnie, w latach 60 władze miasta rozpoczęły starania o przywrócenie praw miejskich Sompolnu.
W roku 1961 podjęto pierwszą próbę. Wniosek władz Sompolna otrzymał pozytywną opinię władz powiatowych i wojewódzkich, zostały jednak odrzucone przez władze centralne. W 1965 roku podjęto kolejne starania, i znowu zostały one odrzucone przez władze w Warszawie. W 1968 roku, kolejny wniosek został odrzucony przez Komisję do Spraw Prezydiów Rad Narodowych w Warszawie. Władze uzasadniały swoją odmowę brakiem w osadzie dróg asfaltowych, sieci wodociągowej oraz zakładu oczyszczania miasta.
Kolejną i ostatnią próbę podjęto na początku lat 70 – tych XX w. Tym razem z Warszawy nadeszła zgoda. Jednak najpierw władze Sompolna musiały udowodnić, że osadzie przywrócenie praw się należy. Trzeba było, przed specjalną komisją, udowodnić historyczne, kulturowe i gospodarcze aspiracje osady do stania się ponownie miastem. Praw tych mieli bronić przed komisją wybrani przez władze Sompolna tzw. rzecznicy. Zostali nimi:
- Henryk Teodorczyk – aspekty historyczne,
- Nikodem Pekasiewicz – sprawy gospodarcze,
- Zenon Słodkiewicz – sprawy ekonomiczne,
- Stanisław Kosiorek – sprawy kulturalno – oświatowe.
Rzecznicy prezentujący dorobek Sompolna.
Wyżej wymienieni rzecznicy musieli zdobyć 100 punktów przed specjalną komisją rządową. Jej skład był następujący:
-Andrzej Śliwiński – przewodniczący prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu,
- przedstawiciele Brzozowa, które w 1970 roku uzyskało tytuł mistrza gospodarności,
- władze Łachowa, najmłodszego miasta w Polsce,
- władze Łędyczka, najmniejszego miasta,
-władze Izbicy Kujawskiej.
Komisja rządowa.
We wrześniu 1971 roku, na Rynku w Sompolnie odbyła się uroczysta prezentacja osiągnięć osady przed w/w komisją. Staraniem sompoleńskich studentów z Poznania, przybyła też Telewizja Polska, która zarejestrowała całą imprezę. Prezentacji dorobku miasta towarzyszyły występy zespołów tanecznych i wokalnych naszej osady. Prezentacja osiągnięć Sompolna okazała się sukcesem. Zdobyto wymarzone 100 punktów co było podstawą rozpoczęcia procedury na uzyskanie zgody przywrócenia praw miejskich.
Samochody Telewizji Polskiej na Rynku w Sompolnie.
Występy młodzieży szkolnej i licznie zebrani mieszkańcy Sompolna.
Pod koniec 1972 roku do władz w Sompolnie przyszło oficjalne pismo z Warszawy, w którym napisano, iż z dniem 1 stycznia 1973 roku ;
„W województwie poznańskim: w powiecie kolskim tworzy się z obszaru osiedla Sompolno miasto Sompolno”
Sompolno odzyskało prawa miejskie.
Opracował Jacek Tymiński
